Goed in contact: cultuursensitief omgaan met onbegrepen gedrag

Hoe ga je om met onbegrepen gedrag bij mensen met dementie en een migratieachtergrond? Veel zorgprofessionals weten niet goed hoe zij dit moeten aanpakken. Hoe kom je goed in contact met cliënten en mantelzorgers uit een andere cultuur dan de jouwe? De OOG-methodiek helpt je op weg. Geraldine Visser, docent en onderzoeker aan de Hogeschool Windesheim, werkte mee aan deze methodiek en vertelt er graag meer over.

De OOG-methodiek ondersteunt professionals bij de vijf aandachtspunten van het cultuursensitief omgaan met onbegrepen gedrag bij mensen met dementie thuis en hun mantelzorgers. Het gaat om een cultuursensitieve basishouding, elkaar ontmoeten, het samenspel met mantelzorg, het bespreken van onbegrepen gedrag en omgaan met crisissituaties. De OOG-methodiek bestaat uit een handreiking en een training van twee dagdelen. De methodiek is ontwikkeld door de hogescholen Windesheim en InHolland en professionals van en mantelzorgers betrokken bij de zorgorganisaties Carintreggeland en Cordaan. 

Lastig

Waarom ontwikkelden jullie deze methodiek? Geraldine: ‘Het begon met een vraag vanuit Carintreggeland, een zorgorganisatie in Twente. Daar liepen ze er tegenaan dat veel zorgprofessionals het lastig vonden hoe ze in de extramurale setting om moesten gaan met onbegrepen gedrag bij mensen met dementie en een migratieachtergrond. Er bestonden al wel methodieken, maar die waren vaak bedoeld voor professionals in verzorgingshuizen die werkten met cliënten met een Nederlandse afkomst. We hebben uiteindelijk met een groot en divers onderzoeksteam hiernaar gekeken.’

Zelfsmeerlunch

Geraldine vervolgt: ‘In dit team zaten naast onderzoekers en studenten ook Nederlandse en Turkse professionals - zoals casemanagers en wijkverpleegkundigen - mantelzorgers en zogenaamde thuisbegeleiders. Die laatste groep heeft sociaal werk gestudeerd en is een belangrijke schakel in de zorg bij mensen thuis. Eén van de mantelzorgers werkte zelf ook in een sociaal wijkteam en kon dus vanuit beide perspectieven meekijken. Een andere mantelzorger sprak niet zo makkelijk Nederlands. Toch konden we allemaal goed onderling communiceren. We lunchten regelmatig met elkaar en dan nam iedereen zelf eten vanuit z’n eigen cultuur mee. We noemden dit de zelfsmeerlunch. Die was bijzonder verbindend.’

‘We startten in coronatijd, dus het was moeilijk om veel mensen met dementie en hun mantelzorgers van dichtbij te volgen. Maar gelukkig konden we daarna wel participatief actieonderzoek* doen. Bij deze vorm van onderzoek weet je van tevoren niet wat eruit komt, maar uiteindelijk rolden hier een handreiking en een training uit. Het mooie was ook dat we veel dingen in de praktijk konden uitproberen, zoals improvisatietheater en de zelfsmeerlunch waar we als onderzoeksteam zelf dus ook al goede ervaringen mee hadden. Door samen te eten leer je elkaar steeds beter kennen en deel je makkelijker lief en leed en verhalen. Al deze zaken kregen een plekje in onze OOG-methodiek, samen met andere tools waarmee  wijkverpleegkundigen, casemanagers en thuisbegeleiders aan de slag kunnen.’

Praktisch

Wat zijn de eerste reacties op de nieuwe OOG-methodiek? ‘Mensen vinden de methodiek heel praktisch’, vertelt Geraldine enthousiast. ‘Veel mensen zijn bang om tegen mensen uit een andere cultuur iets verkeerds te zeggen of te doen. Daarom helpen we je bij deze methode op weg. Dat doen we met allerlei werkvormen en ook met een aantal handige hulpvragen die je aan de cliënt of de mantelzorger kunt stellen om ze wat beter te leren kennen. We noemen dat soort vragen ‘ijsbrekers’. Een mooie startvraag is bijvoorbeeld: “Vertel eens, waar bent u geboren?” Mensen vinden het vaak heel leuk om daar antwoord op te geven. Of je nu in Amsterdam bent geboren, in Istanboel of in Reykjavik.’

Verbinding

Voordat je met de OOG-methodiek aan de slag gaat, is het raadzaam om een training te volgen met je team. Geraldine heeft gemerkt dat het volgen van de training zelf ook al voor meer verbinding zorgt binnen het eigen team. ‘Want door de oefeningen eerst met elkaar te doen, leer je elkaar op een andere manier kennen. Je oefent met vragen en werkmethoden voordat je ze in de praktijk toepast. Je beseffen dat we allemaal uit een cultuur komen, is de eerste stap.’ Wat is volgens Geraldine de grootste meerwaarde van deze methodiek voor de dementiezorg thuis bij mensen met een migratieachtergrond? ‘Door je cliënten en hun mantelzorgers beter te leren kennen, kun je betere zorg verlenen en crisissituaties vóór zijn.’ 

Heb je vragen over de OOG-methodiek of wil je graag een training volgen? Mail dan naar Leontine Groen-van de Ven via LM.Groen-vande.Ven@windesheim.nl.

* Bij deze onderzoeksvorm ontwikkel je samen met de mensen om wie het gaat oplossingen.